Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu cá tra từ Việt Nam đã có sự phục hồi đáng kể, đạt tổng giá trị 489,4 triệu đô la vào cuối tháng 4 năm 2023. Điều này đại diện cho mức tăng 8,0% so với cùng kỳ năm 2020. Các thị trường mới như Brazil và Thái Lan, cùng với các thị trường truyền thống như Hoa Kỳ và Trung Quốc, đã trở thành những thị trường mạnh mẽ vượt qua mong đợi.
Thị trường mới nổi: Brazil và Thái Lan
Chỉ trong tháng 4, xuất khẩu cá tra sang Brazil đã tăng đáng kể lên đến 687%, trong khi xuất khẩu sang Thái Lan tăng 47% so với cùng kỳ năm ngoái. Tổng giá trị xuất khẩu cá tra sang Brazil đạt 22,3 triệu đô la và sang Thái Lan đạt 21,2 triệu đô la, tương ứng tăng 38,7% và 8,5% so với cùng kỳ năm trước.
Nhu cầu tăng từ các thị trường chính
Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP, cho rằng sự phục hồi của xuất khẩu cá tra là nhờ nhu cầu tăng từ các thị trường chính như Hoa Kỳ, Trung Quốc và châu Âu. Thị trường Hoa Kỳ đặc biệt đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể khi việc tiêm chủng COVID-19 phổ biến đã thúc đẩy các nhà nhập khẩu tăng mua sắm nhằm chuẩn bị cho việc mở cửa dịch vụ ăn uống.
Thị trường Hoa Kỳ là một người tiêu dùng lớn của cá tra, dẫn đến tăng mạnh về khối lượng. Trong 4 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu cá tra sang Hoa Kỳ đạt tổng giá trị 102 triệu đô la, tăng đáng kể 36,7% so với cùng kỳ năm trước.
Đa dạng hóa sản phẩm và sản phẩm có giá trị gia tăng
Ông Trương Tiến Dũng, CEO Công ty Thương mại Hải sản Sài Gòn (APT), báo cáo rằng xuất khẩu cá tra và sản phẩm chế biến đã tăng đáng kể 10% trong 4 tháng đầu năm so với cùng kỳ năm 2020. APT cho rằng thành công này là nhờ việc giao tiếp chủ động với khách hàng, tập trung vào việc sản xuất những sản phẩm phù hợp với thị trường thay vì chỉ dựa vào những sản phẩm có lợi thế cạnh tranh của công ty.
Nhờ đó, APT đã nhận được đơn đặt hàng cho các sản phẩm có giá trị gia tăng như cá khô, xúc xích cá và bánh ngọt nhân cá làm từ cá tra và basa. Những sản phẩm có giá trị gia tăng này mang lại lợi nhuận cao hơn so với xuất khẩu nguyên liệu và phục vụ người tiêu dùng tìm kiếm các lựa chọn tiện lợi có thể sử dụng ngay hoặc hâm nóng trong lò vi sóng.
Thách thức về chi phí nguyên liệu và kỳ vọng của khách hàng
Tuy nhiên, các công ty trong ngành công nghiệp cá tra đối mặt với thách thức do tăng chi phí nguyên liệu, đóng gói, nhiên liệu và logistics. Hơn nữa, khách hàng, bị ảnh hưởng bởi sức mua giảm, đang áp lực để giảm giá.
Để duy trì sự hiện diện trên thị trường, duy trì hoạt động sản xuất và đảm bảo việc làm cho công nhân, một số công ty đã miễn cưỡng chấp nhận bán với giá cắt cổ hoặc thậm chí lỗ. Trong một số trường hợp, các công ty đàm phán giảm giá cho các sản phẩm thay thế để giữ chân khách hàng khi không thể đáp ứng yêu cầu giảm giá cho các sản phẩm cụ thể.
Sự sẵn có nguyên liệu và dự báo phục hồi thị trường
Ông Phan Hoàng Duy, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Thủy sản Cần Thơ (CASEAMEX), cho biết công ty của họ đã trải qua mức tăng 1,5 lần trong lượng cá tra xuất khẩu sang Hoa Kỳ kể từ đầu năm so với những tháng cuối năm 2020. Giá xuất khẩu cũng đã tăng đáng kể do giá nguyên liệu cá tra thô và phí vận chuyển cao.
Trong bối cảnh đại dịch COVID-19, một số công ty thủy sản tại Việt Nam đã thay đổi phương pháp giao dịch với các đối tác. Thay vì bán CIF (Giá, Bảo hiểm và Cước) tại cảng đích, các công ty đã chuyển sang ký kết hợp đồng FOB (Tự do trên tàu) và giao hàng tại cảng Việt Nam. Phương pháp giao dịch này đặt toàn bộ trách nhiệm vận chuyển lên đối tác nhập khẩu.
Ông Trương Đình Hòe dự đoán sự tăng trưởng xuất khẩu cá tra sẽ tiếp tục tích cực, xem xét các biện pháp kiểm soát dịch bệnh ở các nước nhập khẩu. Tuy nhiên, ngành công nghiệp đối mặt với thách thức về sự sẵn có nguyên liệu cho các nhà máy chế biến. Chu kỳ nuôi cá tra kéo dài từ 7 đến 8 tháng và không thể được gia tăng đáng kể.
Tuy nhiên, ngành công nghiệp cá tra hưởng lợi từ việc nuôi trồng hoạt động trên 60% nguyên liệu thô của mình, tạo điều kiện tốt hơn cho kế hoạch và dự báo phục hồi thị trường.
Người nuôi cá vẫn đối mặt với thiệt hại
Người nuôi cá tại Việt Nam vẫn đối mặt với khó khăn khi giá trung bình của cá tra thô trong khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long dao động từ 21.500 đến 22.000 đồng/kg, tùy thuộc vào kích cỡ. Mặc dù điều này đại diện cho một sự tăng khoảng 1.000 đồng/kg so với tháng trước, một số người nuôi cá cho rằng giá cá tra đã giảm trong 5 tháng qua, xuống còn 18.000 đồng/kg.
Giá hiện tại dao động từ 19.000 đến 20.000 đồng/kg, vẫn dẫn đến thiệt hại cho người nuôi cá, vì chi phí nuôi trồ trung bình dao động từ 22.000 đến 23.000 đồng/kg. Mặc dù đối một số công ty cam kết mua cá với giá khoảng 21.000 đồng/kg, người nuôi cá vẫn đang đối mặt với thiệt hại.
